Stresshormoon cortisol

Als iemand psychische of lichamelijke stress ervaart stijgt het stresshormoon cortisol. Dit gebeurt bijvoorbeeld als je een sprintje trekt om je trein te halen, of een presentatie moet geven waar je gespannen voor bent. Het is een manier van je lichaam om snel te handelen in stressvolle situaties: cortisol kan namelijk een boost aan je energieniveau geven. Langdurige stress kan echter de hormoonhuishouding verstoren en allerlei gezondheidsproblemen veroorzaken. Tot voor kort kon je cortisol alleen meten in bloed of speeksel, maar dat laat slechts een momentopname zien van de hoeveelheid cortisol. Dit is niet erg betrouwbaar omdat het cortisol in je lichaam gedurende de dag sterk kan variëren. Cortisol komt via de bloedbaan ook in de haarcellen terecht en blijft zo permanent opgeslagen in het haar. 'Door het meten van cortisol in hoofdhaar kun je het cortisol niveau aflezen over een langere periode en is het dus een maat voor chronische stress', aldus onderzoeker Belle de Rooij.

 

Hoofdhaar

Hoe snel hoofdhaar groeit verschilt per persoon, maar gemiddeld is dat 1 centimeter per maand. Op de achterkant van het hoofd groeit het haar het meest consequent. Indien mogelijk, knippen we binnen de COMPRAYA studie een plukje haar van de deelnemers op de achterkant van het hoofd, net onder de bovenste haarlagen. Op deze plek is meestal nauwelijks te zien dat er een plukje geknipt is, omdat de andere haarlagen eroverheen vallen. Er wordt zo dicht mogelijk tegen de hoofdhuid geknipt om zoveel mogelijk gegevens te verzamelen over cortisol in de afgelopen periode. Het cortisol niveau van de eerste centimeter haar zegt namelijk iets over de cortisolproductie in het lichaam van de afgelopen maand, de tweede centimeter zegt iets over de maand daarvoor en de centimeter daarna iets over de maand daarvoor. Uit eerde studies blijkt dat tot ongeveer 3 centimeter het cortisol niveau het meest betrouwbaar gemeten kan worden. Ouder haar, verder naar de haarpunt toe is vaak teveel beschadigd door zonlicht, wassen of verven van het haar. Na de haarafname worden de plukjes tijdelijk opgeslagen en naar het laboratorium gestuurd. Hier worden de haren in stukjes van 1 centimeter geknipt. Dan wordt het gewogen en wordt de hoeveelheid cortisol per stukje van 1 centimeter bepaald.

 

Onderzoek

Eerdere studies die zijn gedaan op dit gebied zijn uitgevoerd in patiëntengroepen zoals patiënten met obesitas en hart- vaatziekten. Bij patiënten met kanker zijn er nog maar weinig studies gedaan waarbij het cortisol in hoofdhaar is gemeten. Het cortisol niveau is afhankelijk van meerdere factoren, niet alleen lichamelijke en psychische stress speelt een rol, maar ook factoren zoals medicatiegebruik, erfelijkheid en de conditie van het haar hebben invloed. Deze factoren worden zo goed mogelijk uitgevraagd in een vragenlijst. Zo wordt er in COMPRAYA een aparte korte vragenlijst afgenomen bij deelnemers die een haarpluk willen afstaan. Er wordt gevraagd hoe vaak ze hun haar wassen en of ze hun haar verven of andere haarbehandelingen hebben ondergaan. Dit is geen reden om niet deel te kunnen nemen, maar  de onderzoekers willen dit wel graag weten om hier rekening mee te houden tijdens het analyseren van deze haarplukken.

 

Binnen de COMPRAYA studie worden de deelnemers gevraagd om bij aanvang van de studie, na 2 en 5 jaar een pluk hoofdhaar af te staan. Door deze haarplukken te analyseren kunnen we zien hoe het cortisol niveau varieerde over de tijd en kun je het vergelijken met stressvolle gebeurtenissen in de afgelopen periode. Je verwacht dat een AYA meer lichamelijke en psychische stress ervaart tijdens de kankerdiagnose en behandeling en dat dit na enige tijd vermindert. Het is vooral interessant om te onderzoeken of het cortisolniveau na verloop van tijd weer daalt naar het oorspronkelijke niveau of dat de stress aanhoudt. Wanneer je lichaam te lang stress ervaart, kan dit leiden tot bijvoorbeeld een verhoogde bloeddruk, spierzwakte, slapeloosheid, gewichtstoename (vooral rondom de buik) en stemmingswisselingen.

 

Een kankerdiagnose heeft, zeker ook bij AYA’s, ontzettend veel  impact op iemands leven en dit veroorzaakt vaak stress. Er zullen zorgen zijn om bijvoorbeeld vruchtbaarheid, terugkeer naar studie en werk, financiële situatie, sociale relaties. Vandaar ook dat het juist bij AYA’s interessant is om te onderzoeken wie er vatbaar is voor aanhoudende stress op langere termijn en wat daar de oorzaken van zijn. Omdat er nog zo weinig onderzoek is gedaan naar haarcortisol, zijn er nog een heleboel vragen die we hopen te beantwoorden in de COMPRAYA studie.